2 sept 2017 Vanuit Nederland werd ik dringend gevraagd, om de oren open te houden in Koerdistan, omdat 25 september er een groot referendum is. In Nederland had ik al geleerd, dat referenda vooral aan het volk worden opgedrongen als de politici-volksvertegenwoordigers er niet uitkomen, ondanks alle debat. Dan mag het volk ja of nee zeggen op een te complexe vraag voor de beroeps die de dure salarissen vangen om er wél uit te komen.
Koerdistan gaat nu deze „o zo democratische weg”. De Koerden die ik tegenkwam en sprak, leven in de wolken, degenen die bij hen asiel kregen of vlak bij hen leven vrezen (geschat 5 miljoen op 4 miljoen Koerden, maar bronnen geven diverse cijfers).
De Koerden: wie ik spreek, zegt met dromerige ogen: „natuurlijk onafhankelijk”. Ze vragen me wat ik denk: ik spreek mijn zorg uit over de geopolitieke reacties. Ze kijken glazig: „Daar gáát het toch niet om!? Het gaat toch om Koerdistan? We willen onafhankelijk zijn!” Dat Assad, Erdogan, Iran, Poetin, Trump zullen reageren, dat vinden ze gezeur. Bagdad noem ik dan even nog niet, dat lijkt me een rode lap op een stier. Maar Koerden hebben met al die ver-weg mannen niks te maken. Het z
ijn Koerden! Leven de romantiek van bevrijdingsstrijd! Mannenbroeders! Peshmerga!
Een keurige Engelse dame, in het klooster te Sulaymaniyah om leraren te leren lesgeven (Great Britten weet hoe dat moet) kijkt mij meewarig aan: „Wéét je niet wa
t de Koerden hebben meegemaakt? Natuurlijk willen die onafhankelijk zijn!” (Ik denk, jawel mevrouw, ik weet óók wat de Irakezen hebben meegemaakt, die willen dat het eindelijk, na 37 jaar geweld, ophoudt. Het gaat hier niet om de Brexit en politici die in keu
rig pak moeizaam zullen gaan uitzoeken hoe dat dan verder moet. Hier staan uit het spoor glijdende politici geweren te smeren…)
Pater Jens: „Bagdad heeft beloofd dat ze niet met geweld zullen reageren, en Erdogan is bevriend met Barzani, de Koerdische president. Dus misschien valt het nog mee. Maar elke kritische Koerdische stem wordt de kop in gedrukt in het publieke debat. Dus straks is het misschien echt onafhankelijk, maar wel erg corrupt en niet democratisch; wat levert dat de Koerden op?”
Ik denk: Erdogan heeft al vaker zich tegen vrienden gekeerd, en dan doet hij het goed! Dan suggereert hij zelfs dat die vriend een coup pleegde en zet al diens volgelingen in het gevang. Hij zal geen onafhankelijk Koerdistan dulden, lijkt mij zo.
Voor het eerst sinds 2002 hoor ik bisschop MIrkis zeggen dat hij bang is. In het klooster te Sulaymaniyah, hartje Koerdistan, zag ik een grote „Koerdische” kaart aan de wand hangen: ee
n Koerdisch Irak bijna i.p.v. een Iraaks Koerdistan. Het gekleurd aangegeven gebied als Koerdistan is twee maal zo groot als het werkelijke Koerdistan. In een hoekje wordt nog wel net duidelijk gemaakt dat de noordelijke helft inderdaad Koerdistan is en aan de zuidflanken ruim wordt gedroomd: Mosul en omstreken, Kirkuk en omstreken, Tigrit en omstreken. Tot op 60 km nadert dat Bagdad. Wikipedia maakt het ook zichtbaar. Ik zal niet zeggen welk soort woorden bisschop Mirkis voor de Koerden gebruikt, maar hij is echt bevreesd om wat komen gaat. Verwarren doet het hem niet, hij werkt stug door aan wat nu nodig is om de mensen enige vorm van leven te geven als dat te moeizaam is geworden.
Bij Kirkuk staat, vanaf de kant van Erbil (Koerdische hoofdstad) aanrijdend, een levensgrote Peshmerga. De ambities zijn overduidelijk. Onder Barzani’s vleugels lopen „christen-politici” rond die een onafhankelijke Ninive-vlakte willen: een christelijk Monaco dat omringende Koerden en moslims als vijanden denkt, ziet, benoemt. „Politici” die zich al als president dromen. Ze klinken me naar die slimmeriken die tussen 1940 en 1945 geld wisten te maken…
Er is veel hoop op de gezichten van de ontheemden die nu dagelijks uit het klooster wegrijden richting Caracosh, terug naar huis. We maken hier plannen om volgend jaar Pasen een moment van hoop te vieren in zowel Kirkuk als Sulaymaniyah als Caracosh. Als ik de rimpels in het voorhoofd van bisschop Mirkis zie, hoop ik vooral dat we ons daarmee geen illusies maken; dat zelfs Barzani een volks-„ja” om onafhankelijk te zijn, enkel zal inzetten om versterkt met Bagdad te kunnen onderhandelen over de toekomst. De Koerden staan sterk, behalve economisch. Ze kunnen alleen maar verliezen als ze nu te hoog pokeren. Heeft Koerdistan te lang onder de protectie van VS en VN zijn gang kunnen gaan? Zijn ze te zorgeloos geworden? Te overmoedig? Is de echte oorlog, ontwrichting, uithongering en vernietiging die Iraaks volk moest verduren, te ver van hun realiteit gebleven? Zijn ze echt bereid om te veel op het spel te zetten?
Niemand weet het. Er wordt gedroomd door de Koerden, en de rest is bang van die droom. – YHS