21 juli 2017 Aartsbisschop Yousif Thomas Mirkis was heel even in Nederland. We wisten het al twee maanden, maar we wisten niet wanneer. !0 dagen voor zijn komst hoorden we de datum. Midden in de vakantietijd.
We moesten besluiten om af te zien van een brede uitnodiging, omdat we niet het risico wilden nemen dat in deze korte week van uitrusten bij familie we hem uit het hoge noorden naar Utrecht zouden halen en dan een groepje van pakweg 10 mensen de gesprekspartners zouden zijn. Dat wilden we niet riskeren.
Daarom zijn we met een kleine groep naar Hoogeveen getrokken waar hij verblijf hield. Gerrit Jan Westerveld, ik, en we vroegen Brahim mee, pr-man van de Assoena-moskee in Lombok, een partner van ons als Antonius-gemeenschap. Drie eerdere Kirkuk-gangers konden niet mee: ziek, vakantie, opa-plichten…
Wederkomst van Jezus:
In de auto werd het al interessant. Brahim wist te vertellen dat ISIS óók wordt gedreven door de apocalyptische gedachte van het einde ter tijden. Sommige overleveringen uit moslimtradities vertellen dat tegen het einde der tijden er een grote oorlog en chaos zal heersen in de wereld. De moslims zullen zich moeten verdedigen tegen een groot leger (ongelovigen).
De overleveringen gaan ervan uit dat dat slagveld in Syrië zal plaatsvinden. In sommige overleveringen worden Aleppo en Damascus zelfs bij naam genoemd. Rond die tijd zal de heer Jezus neerdalen in Damascus. Hij trekt met de moslims mee naar Jeruzalem en zal de antichrist in Palestina doden.
ISIS propageert dat het einde der dagen is aangebroken en dat zij de nobele moslims zijn die in Syrië aan het strijden zijn als daar dus ook de heer Jezus neerdaalt.
De Wederkomst van de heer Jezus staat voor de moslims vast en Allah is daarbij niet afhankelijk van mensen (welke groepering/geloof/sekte dan ook) om dat mogelijk te maken of om dat te gaan voorbereiden.
Dit was nieuw voor mij. Ik kon die mededeling onmiddellijk aanvullen vanuit de geschiedenis van christenen met eenzelfde soort drijfveer. Vanaf 1823 kwamen vanuit de Verenigde Staten „missionarissen” naar het Ottomaanse Rijk, om de streek rond Jeruzalem te kerstenen: dit om de Wederkomst van Jezus mogelijk te maken. Tegelijk bestookten Russen, Oostenrijkers, Fransen, Italianen met regelmaat de grenzen van het Ottomaanse Rijk om grond in te pikken: dat ging dan altijd onder de noemer: „hulp aan onze christenbroeders.”
LET OP: in christelijke kringen die de Wederkomst van Jezus nu zien aangebroken, gaat het er doorgaans om de streek rond Jeruzalem te kerstenen. Bovendien zien ze dat als voorwaarden voor Jezus om terug te keren. De moslims zijn dus bescheidener, voor hen is Allah niet afhankelijk van mensen. Er zijn diverse fundamentalistische christelijke groepen die juist die afhankelijkheid als kenmerk hebben, menselijke voorwaarden waaronder God handelt, dus geen onvoorwaardelijk handelen van de kant van Allah (God).
Al pratend met elkaar in de auto werd me weer iets helder over ISIS en hoe we dat moeten inschatten. ISIS benoem ik in navolging van mijn gesprekspartners in Irak als een criminele organisatie, in plaats van een staat. Dat uitroepen van die staat heeft bij hen dus wel degelijk een religieuze betekenis. Het is de religieuze droom die we af en toe zien bij een sekte, die zichzelf uitroeit als daad van geloven. De fanatieke ‚religieuze’ gedachte bij ISIS is dus niet enkel de particuliere vervulling van jongemannen-dromen om 70 maagden te mogen bezitten. Het is dan tevens de collectieve droom van het einde der tijden.
Dat ISIS niet wenst te onderhandelen wist ik al. Dat had in ieder geval te maken met de diepe verbittering in de regio over de wijze waarop westerse landen hebben huisgehouden om aan de Iraakse olie te komen; met de verbittering van moslimmigranten in westerse landen, die daar tweederangs burgers zijn; met de woede tegen eigen Arabische leiders die ‚gemene zaak’ (economisch) maken met westerse multinationals en westerse staten; frustratie om de vernedering van de zesdaagse oorlog in 1969. Kortom, veel woede en frustratie en geërfde woede en ideologie, tot iets heel gevaarlijks gemengd in jongemannen-hoofden.
Nieuw is voor mij, dat er naast misbruik van enkele Koranverzen óók een religieus motief is dat op gezette tijden in fundamentalistische kringen van christenen of moslims opkomt: eind der tijden. Gevaarlijk, lijkt me, omdat het hoop op toekomst hier in dit ondermaanse uitbant. Het versterkt de onwil tot onderhandelen. Je onderhandelt in die situatie niet met ongelovigen, en onderhandelen heeft geen betekenis meer. Einde der tijden. Punt.
Aartsbisschop MIrkis zal op een andere wijze in deze vakantieweek in zijn ontmoetingen dat religieuze element bevestigen. „Je kunt de strijdgroepen van ISIS uitschakelen, maar dan ben je nog niet hun ideeën kwijt. We zullen hard moeten werken als theologen, om wat ze gezaaid hebben in diverse hoofden in onze bevolking, er ook weer uit te krijgen.”
Dialoog:
Bij onze ontmoeting die vrijdagmiddag ontstaat al snel een geanimeerd gesprek tussen Mirkis en Brahim: in het Frans en in het Arabisch, dat is voor Mirkis een soort van uitrusten. Brahim zorgt, soms vertalend, dat we erbij gehouden worden ook al is ons Frans zwakker dan ons Engels.
Een belangrijke zaak die aartsbisschop Mirkis aansnijdt is de vraag hoe onze twee geloofsgroepen in het heden staan. Hij meent dat christenen vanuit het heden, levend met God, vooral gericht zijn op toekomst, die mogelijk maken, daar naartoe werken, samen overkomen wat ons in zonde of in ellende gevangen houdt. Samen. Alle mensen Gods kinderen. Samen, en daarvoor veel vergeven en samen verzoenen, en werken aan die toekomst. Mouwen opstropen.
Zijn vraag aan de islamitische wereld is, het klinkt uitnodigend maar ook een beetje als verwijt, dat ze te veel in het heden staan vanuit verleden. Er wordt te veel gelegitimeerd vanuit traditie, en dan ben je snel bij zelflegitimatie. Er wordt te veel „aan God overgelaten” wat toekomst zal zijn. Alsof God niet ons de verantwoordelijkheid voor Zijn schepping in handen gaf. Alsof God niet wil dat we voortdurend leren elkaar tot broeder, tot zuster te worden, zoals we elkaar gegeven zijn in dit leven.
Hij herinnert aan de geweldige wetenschappers, zieners in de moslimwereld in tijden dat Europa nog helemaal vastzat in bijna barbaarse cultuur, bijgeloof, onderontwikkeling. Alsof niet Europa juist door de voortreffelijke wetenschappers uit de moslimwereld zelf tot verlichting kwam.
Als men dan zo graag leeft vanuit verleden en traditie, waarom wordt er dan zo weinig ruimte gegeven aan de beste zieners, de sterkste profeten en filosofen?Waarom is er nog steeds weinig weerwoord aan de fundamentalisten, om hen te wijzen op die rijke en dialogerende geschiedenis?
Waarom zo weinig ruimte voor die islamitische tradities die precies de dialoog bepleiten, het samen werken aan toekomst, het weet hebben van onze eigen verantwoordelijkheid als mensen?
God die ons Toekomst is. Ons samen.
Op die bank daar in Hoogeveen wordt het programma geschreven voor onze interreligieuze samenwerking de komende jaren. Zo ongeveer. Het voelt erg goed en we gaan geanimeerd op huis aan. Plannen maken voor diepgaande dialoog.
En nu hier in Irak:
Bisschop Mirkis en ik constateren hier, in Kirkuk, samen, dat veel christenen nu in een soort ghetto-christendom terugtrekken. We signaleren een paar kenmerken: ze maken een soort mantra van de zin „moslims haten ons”; „DAESH zijn de echte goede moslims”; „Moslims vervolgen ons”. Mantras gezegd door mensen die daeglijks met moslims werken als hun collega’s, en getuigen: ze houden van mij, ik houd van hen. En dus? Niks en dus. Op Facebook lezen ze deze uitspraken. Op Facebook lezen ze dat christenen geen kerken meer mogen bouwen in Irak. Ik vertel over de kerk die bisschop Mirkis in Sikanian aan het bouwen is, 8 km hier vandaan. Ze kijken heel verbaasd.
In 2003 heeft Bush „Irak bevrijd van Saddam Hoessein” de dictator. Nu geeft iedereen zich over aan de dictatuur van Facebook.
Ook constateren we, dat er een soort collectief slachtoffeschap rondwaart. Slachtoffermacht, de moeilijkste psychologische macht om te ontmantelen. Want het is een effectieve macht, waarmee omgeving goed te manipuleren is. Een sociale werkster, zelf vluchteing, constateert dat in een groot kamp bij Kirkuk veel vrouwen slachtoffermacht inzetten. Het is een psychologie van niet dominante groepen om toch macht te hebben over de dominante partij. De minderheid christenen, althans een deel onder hen, geeft er zich graag aan over. Dus ook de christelijke gemeenschappen zijn in een identiteitscrisis aan het raken. Ik maakte heftige discussies mee tussen de mensen, of met een priester. De mensen die priester maar overtuigen. Want Facebook liegt niet.
En, logisch, veel mensen hebben DAESH nog in hun hoofd, in hun lijf. Er moet aan uitdrijving worden gewerkt. Met leuke vormen, lachen helpt ook. Het wordt inderdaad mouwen opstropen. De huizen, dat zal nog wel gaan. Die hoofden…YHS
voor wie het niwus wil volgen over de Dominicanessen in Irak:
(http://www.dominicanen.nl/2017/08/brief-iraakse-zusters-na-drie-jaar-ballingschap/)