Een impressie hoe het nu hier is, in al haar lagen.
Hier, daarmee bedoel ik nu het gastland, Iraaks Koerdistan. De staat is failliet. Al een tijdje, nu steeds indringender merkbaar. Failliet door de lange tijd van enorme hoeveelheden vluchtelingen, door de lage olieprijzen lange tijd, wapenaankoop en oorlog zal er ook wel mee te maken hebben, een Erdogan die niet van Koerden houdt. En vast nog zo wat redenen. Failliet.
Hoe merk je dat? Bij aankomst hoorde ik eerst dat sinds september de scholen dicht zijn. Omdat de onderwijzers al 8 maanden geen salaris meer ontvingen. Wat $300 per maand zou zijn geweest. Het is alweer genuanceerd: er zijn sinds september enkele stakingen geweest, maar op een of andere wijze is er toch met regelmaat wel school. Zonder salaris. Het verhaal vertelt niet hoe de onderwijzers en onderwijzeressen hun families onderhouden. Misschien kom ik daar nog achter. Veel moslimvluchtelingen werken trouwens ook graag gratis, in hoop op toekomst.
En zéér merkbaar: de elektrische systemen zijn ingestort onder alle ‚vluchtelingengeweld’. Het is hier nu, zoals het zomer 2003 in Bagdad was. Af en toe is er plotseling wel even stroom. Hier doorgaans een uurtje in de nacht. Gister ineens overdag enkele uren, als een soort cadeautje. Heel arme mensen en die in de kampen hebben grote pech. Wie geld heeft, en organisaties zoals kerken en kloosters hebben allang een generator aangeschaft. Het betekent dat die de hele dag draait, op olie. In dit klooster is de generator twee jaar geleden aangeschaft, vanwege die enorme hoeveelheid huishoudens. Alle wooncontainers met familie en het klooster zelf worden voorzien. Men poogt te sparen, door om 23.00 uur de generator uit te zetten. Geen verwarming dus in de containers, en buiten is het wel zo ergens rond 0 graden. Die wooncontainers zijn metalen wandjes, tel uit je winst. En men poogt pas om 11.00 uur of daaromtrent de generator weer aan te zetten. Want het is wel al licht om 7.00 uur.
Op deze wijze „beperkt” het klooster de uitgaven aan elektra tot $3000 per maand. Men vraagt zich af hoe lang men dat vol houdt.
Intussen hebben de vluchtelingen dus een eerste inspectie mogen doen in Caracosh, waar ze vandaan komen. Ze waren zeer geschokt, hadden wellicht verwacht dat ISIS intussen hun tapijten zou hebben gestofzuigd, hun kleding gestreken en netjes in de kast teruggehangen… De illusies zijn aan gort geslagen.
Gisteravond was de wekelijkse theatergroep. Men vroeg mij om met hen te werken, stemvorming, en theateropbouw voor de actuele situatie. Ik heb mijn „koffer” uit Latijns Amerika opengetrokken, en eerst enkele oefeningen gedaan om zelf stevig te staan (allen zijn zelf vluchtelingen), dan om een bereik te hebben tot achter in een grote zaal, gewoon met je lijf, je gezicht, nog zonder iets te zeggen. Toen eerste stemvorming. Dat was al therapie voor de meesten.
Daarna hebben we doorgesproken welke stappen er nodig zijn om deze mensen te helpen werkelijk vers te starten straks in hun tot puin geslagen stad, en dan weg te komen van vijandschappen die met dank aan ISIS het voortleven onmogelijk zouden kunnen maken. En hoe je dat dan weer tot theater kunt maken.
We kwamen tot belangrijke formuleringen. Tussen andere dingen is êên belangrijke stap om je emotie van woede of wraak of wat ook te onderkennen, ze te voelen in je lijf, er in gesprek mee te gaan, om je uiteindelijk dan ervan vrij te maken, want jijzelf bent degene die er de meeste last van zou hebben.
Eén andere stap is, te weten dat dit jouw leven is. Mogelijk tot ruine gemaakt door DAESH, door Assad, door Erdogan of de Amerikanen, maar het is wel jouw leven. Jij moet in die ruine leven, dus je kunt hem maar beter leefbaar maken. Dus verzoenen met je eigen leven is ook zo iets van belang.
En we besloten, dat iedereen moet gaan besluiten, en daar hard aan werken, om ISIS niet bezit te laten nemen van je hart en je geest en je lijf. Dus opruimen die hap. Weg uit je lijf. Weg bij dat wat ISIS wil dat jij gaat denken. ISIS lééft van groepen die elkaar naar het leven staan, dus werk vooral aan verzoening tussen de verschillende gemeenschappen, en heb samen door dat ISIS weinig te maken heeft met islam. Hier kunnen ze weten dat de lijken in de straten van Mosul in de zomer van 2014 allemaal moslimvrouwen en moslimkinderen waren. Soennieten die dachten bij ISIS veilig te zijn… Wel, ze gaan zoeken naar wegen om dat in theater om te zetten, als therapie.
En de bisschop moet creatief wat rituelen gaan bedenken voor de lange weg terug.