14.12.11
De auto van bisschop Mirkis zou me ophalen bij het convent van de zusters Dominicanessen in Erbil, tegen zes uur. Maar toen werd de auto ineens gemeld om 17.15 uur. Ik naar beneden, zitten in de ontvangstkamer de twee bisschoppen uit Kirkuk (Mirkis in reiskleding want net terug uit Pa-rijs, en zijn huisgenoot Abouna Stephan in vol ornaat), en de Algemene Overste zuster Maria plus twee lieve keukenzusters om ons te bedienen. Thee, met koekjes. Blijkt de auto stuk, de chauffeur moest naar een garage, dus is de bisschop me zelf komen ophalen met een taxi. We moeten snel door, want nog zijn bagage ophalen in het patriarchaat. De auto van de zusters brengt ons. Daar aangekomen de rector vragen om een auto om naar de kerk te gaan, een priester rijdt ons. Alles zonder echt jakkeren, maar wel doorwerken. Dan komen we in de kerk aan, Erbil nog steeds.
Bruid en bruidegom staan al voor het altaar te wachten, de hele familie present. Het wachten was op de twee bisschoppen. Een bruidspaar uit Kirkuk. Daarom de twee bisschoppen, de diaken uit Kirkuk is er ook, en Abouna Slewa uit Kirkuk. De bruiloft is in Erbil, omdat dat veiliger is voor een grote bijeenkomst. De man is in Kirkuk niet onbekend, dus zo’n samenkomst zou leuk vuurwerk geven voor IS met een aanslag. Erbil dus, en de hele familie mee naar Erbil. Ook de priesters. De bruid heeft twee priesters van de Syrisch orthodoxe kerk in haar vriendenkring, die zijn er ook. Twee bisschoppen, vier priesters en een diaken om het huwelijk te bekrachtigen. Kan niet meer stuk! Dat gaat na afloop samen met het bruidspaar op de foto.
Dan wij meteen in de auto, die is weer in orde, terug naar Kirkuk. Onderweg zeg ik, dat ik de indruk krijg dat het zo samen met elkaar gewoon gaat om een grote familie. Als iemand trouwt, doet iedereen mee, de bisschop als deel van de familie dus ook. „Dat is precies wat we zijn, een grote familie”, zegt Mirkis. „Je kent elkaar en je bent er als je kunt. Ik kwam nu uit Parijs, was toch in Erbil. Heb alleen deze dag hoeven wachten en kon zaken regelen. Ik zou er niet voor naar Erbil gereisd zijn. Maar, als je kunt ben je bij de bruiloft van je familie. Dat kan ook met acht priesters zijn. We zijn allemaal familie van elkaar.”
En dan is de bisschop de familievader. Irak was niet meer een echte stammencultuur, werd me verteld toen ik in 2002 voor het eerst langs kwam. Irak was de modernste staat van het Midden Oosten, voordat Saddam Hoessein Europa en de VS plezierde met een oorlog tegen Iran. Om het dan maar niet te hebben over de genadeloze aanval in 1991, de nog genadelozer boycot van 12 jaar tot 2003, een boycot die aan minstens een miljoen mensen het leven kostte, de helft kinderen onder vijf jaar. Dan nog Bush jr met zijn oorlog, die na de bombardementen alle grenzen opengooide zodat iedereen Irak kon binnen stiefelen die wel wilde knokken met die Amerikanen.
Tja, of dat het onderlinge familiegevoel heeft versterkt? Vast wel. Maar mijn indruk is, dat dit de gewone wijze van samen geloofsgemeenschap zijn is hier. De bisschop is een beetje de familievader. Aanwezig. Zo is dit huis ook waar hij woont. Hij zetelt niet. Hij zit in zijn tent, en iedereen komt binnen voor wat dan ook. Als we aan tafel zitten, komt er van alles even binnenwippen met een vraag. Mirkis zelf zit in zijn kantoor met de deur altijd open. Bereikbaar voor iedereen.
We praten er in de auto over door. Ik merk op, dat het heel anders is dan met de bisschoppen in Nederland. Die zijn omringd door rituelen en gestapelde stenen van afscheiden. Kanalen en dijken cultuur zeg maar. Dijk om de man heen, gecontroleerde kanalen er naar toe.
„Maar het ligt aan de persoon”, zegt Mirkis nog. Hij vertelt van de bisschop in Marseille, die hem hartelijk ontvangt, en de bisschop in Parijs die moeilijker benaderbaar is dan God. Ik geef een voorbeeld uit Nederland, van een bisschop met een vriendelijke open persoonlijkheid, maar een organisatiestructuur waardoor je niet zomaar even kunt langslopen.
Mirkis: „ Lijkt Nederland dan op Scandinavië, die Lutherse bisschoppen daar hebben dat ook. Kan het aan de Protestante kerk liggen?”
Dat kan zeker. Aan een kerk die van Hollandse makelij is. Kanalen en dijken, ieder zijn eigen poldertje. Of terpje. Buiten de polder is vreemd gebied. Niets veranderen graag aan de kanalen en dijken. Als je een klein watertje wilt omleggen, maak je maar een eigen polder.
Mirkis: „ De kanalen en dijken zijn in de geest binnengedrongen?” Ik: „ Jazeker! Alles moet zijn plek hebben, overzichtelijk zijn, gepland, controleerbaar, naar plan verlopen. Anders verzuipen we! Algehele planeconomie. Dat heeft ons rijk gemaakt en we blijven graag rijk. Alles zijn vaste plek, en niets mag scheef gaan. Want nogmaals, dan verzuipen we.”
Dan kom ik met mijn grapje: Een Nederlander, een theoloog. Twee Nederlanders, een kerk. Drie Nederlanders, een schisma. Gelach. Wordt vertaald naar Abouna Stephan. Dan zegt Mirkis: „ Toch houd ik veel van Nederland. Het is geweldig, wat jullie met het water hebben gedaan en doen. Daar mogen jullie trots op zijn. En jullie zijn beroemd om je Nederlandse Katechismus. Dat was een fantastisch werk, vooral met dat hele proces er rondom heen. Al die katholieken die in gespreksgroepen opnieuw over hun geloof nadachten, dat allemaal bij elkaar gebracht en tot zo’n mooi boek gemaakt. Jullie gaven hoop aan de wereldkerk!”
Ik vertel, dat in Bogota aan de theologische faculteit onze Nederlandse Katechismus wordt onderwezen. Maar bij onszelf staat die stof te vangen.
Mirkis is ontzet. Hoe kan dat? Ik vertel zo kort mogelijk. Oorlog met Spanje. Twee eeuwen protestants triomfalisme over de katholieken, met soms onderdrukking. Tot we weer mochten, 1853. Dan die opmars tegen de protestanten, het Rijke Roomsche Leven. Vaticanum II hielp ons daar uitbreken. De bisschoppen voorop, nodigden ons uit tot die doorbraak. Maar enkele invloedrijke katholieken die dit niets vonden, schreven naar Rome dat in Nederland de chaos was uitgebroken. Ze hadden in Rome een mannetje in Crotta Ferrata dat de brieven voor hen vertaalde en direct naar het Vaticaan droeg. (Mijn oom Nico de Vries, ik weet waar ik over praat). Dus werd Rome zenuwachtig en zorgde voor een stel bisschoppen die de opdracht kregen om te remmen. Wel, ze remmen nog steeds, al 40 jaar. De katholieke blijdschap der kinderen Gods is ingeklemd in een stevige stuctuur van kanalen en dijken.
„Nederland hoort dus meer bij Scandinavië dan bij het zuiden. Jammer. Toch houd ik van het land.” Mirkis zucht. Ik wil nog opmerken dat die grens eigenlijk dwars door Nederland loopt, maar er komt een telefoontje en het laatste half uur rijden is hij aan het onderhandelen met iemand via de ether.
Als we, aangekomen in Kirkuk, na het eten nog ons avondrondje lopen in de voorhof zegt hij: Sako probeert alles te doen om onze kerk te laten aansluiten bij Vaticanum II. De vorige patriarchen waren allemaal een soort Lefevres.